Geleneksel perakende yarı sahayı kaptırdı!

Başlıktaki cümlenin karşı anlamı, organize perakende sektörünün geleneksel perakendecileri "hızla" gerilettiğidir. Organize hızlı tüketim malları perakendeciliği, dağınık geleneksel perakendeci kesimini 20 yıl içinde "yarı sahaya" hapsetti.
Genel hızlı tüketim malları perakendeciliğinde toplam pazarı 100 kabul edersek, 2011 yılının ilk yarısında organize perakendecilerin payı yüzde 50,86'ya erişti. Karşı anlamıyla mikro, küçük hatta orta boy geleneksel perakendecilerin toplam pazardaki payı 20 yılı içinde yaklaşık 51 puan azalarak yüzde 49,9'a geriledi.
Bir taraftan küçük ve orta boy işletmeler (KOBİ) âlemini ayakta tutmak, büyütmek, geliştirmek için uğraşılırken, bu âlemin "esnaf" sessizliğine gömülmüş çok yaygın geleneksel perakende kesimini organizenin "sermaye yoğun hegemonyası" karşısında kaderine terk etmek, son derece dramatik bir durum.

Rekabet Kurulu devrede

Organize sektör geleneksel yapılarla sadece Türkiye'de karşı karışa gelmiyor. 1970'li yıllardan itibaren başta Avrupa ülkeleri olmak üzere çoğu ülkede perakendeciliği "dönüştüren" bir süreç olarak yaşanıyor.Türkiye'de bu pazarı yapısal olarak "mercek altına" alan Rekabet Kurulu kaynaklı bilgilere göre, Fransa, İtalya, Portekiz, Norveç, Hollanda, İsveç gibi ülkeler de bu "sorunla" uğraşıyor.
İlgili tüm ülkelerde "kök soru" genel olarak perakende pazarını "sermaye dinamiği" ile dönüştüren organize sektör ile geleneksel arasında "dengenin" nasıl kurulacağı. Aynı zamanda "sorunu" tanımlayan bu gelişme rekabet otoritelerini harekete geçiriyor.
Türkiye'de de Rekabet Kurulu 2011 yılından beri devrede. Kurul, "Türkiye Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği Sektör İncelemesi Ön Raporu"nu 30 Mart 2011'de, "nihai raporu" da 24 Mayıs 2012'de sektöre ve kamuoyuna açıklıyor. "Nihai rapor"da firmalarla ilgili rakam ve oranlar gizlense de, verilen kimi ayrıntılı bilgiler, organize perakendenin durumunu genelin yanı sıra "mikro" ölçekte ortaya koyuyor.

Sektörel durum

Rapordaki başlıca bulgu ve tespitler şöyle bir sektör fotoğrafı veriyor:
Hızlı tüketim malları pazarında organize perakendenin payı sürekli artıyor: 2005 yılında yüzde 31,26 iken 2011'in ilk altı ayı sonunda yüzde 50,86. Tespit: "Bu gelişmeyle birlikte geleneksel kanal pazardaki ağırlığını kaybetmiştir."
Organize pazarda "en hızlı" büyüyen kanal indirim mağazacılığı. BİM ve A-101 firmaları da "en hızlı" büyüyenler. Ciro artışında da BİM ilk sırada görünüyor. "Süpermarketler" pazarda "en büyük" paya sahip. Sıralama şöyle: Tesco/Kipa, CarrefourSa, A-101, Makromarket, Kiler, Real.
Bölgesel-yerel perakende kanalı organize içindeki payını artırıyor.Bu kesimde "belli başlı" firmalar: Pehlivanoğlu, Çağdaş, KİM, Mopaş, Yunus ve Uyum. Bu kanaldaki gelişme dinamizmi dikkati çekiyor: 2010-2011 yılları arasında mağaza sayısı yüzde 43, toplam satış alanı yüzde 24 oranlarında büyümüş.

Hızlı tüketim perakendeciliğinde yoğunlaşma Avrupa ülkelerine göre düşük. Rapora göre, en büyük 4 perakendecinin toplam pazar payı yüzde Türkiye'de 13,74 (2011 yılı.) Bu oran 2009 yılında İsveç'te yüzde 91, İngiltere'de yüzde 68, Almanya'da yüzde 67 imiş. Buna karşılık organize perakendede en büyük 4'lünün pazar payı yüzde 27,01.
Organize perakende sektörü 177 sayfalık raporda enine boyuna inceleniyor; pazardaki gelişmeler, firmalar düzeyinde ayrıntılı bilgiler kadar rekabet politikasına ilişkin öneriler de yer alıyor. Sektör çok yönlü önem ve ağırlığa sahip. Neler olup bittiğini bilmek şart. Onlar da gelecek yazıda.