Dünden bugüne Cumhuriyet Meydanı

Kent Dönüşüm Projesi kapsamında güzel bir görünüme kavuşan Antalya Cumhuriyet Meydanı'nın resmi açılışının önümüzdeki Cumhuriyet Bayramı günü Büyükşehir Belediye Başkanı Menderes Türel tarafından yapılacağı söyleniyor. Bugün sizlere bu alanın Antalya tarihindeki önemi ile geçirdiği görsel değişimleri fotoğraflarla anlatmak istiyorum.

1942 yılında, zamanın Antalya Valisi Haşini İşcan'ın bu alanı betonla kaplatıncaya kadar, eskiden kenti koruyan topların çoğunluğunun burada konuşlandırılması nedeniyle bu meydanın adı 'Tophane Meydanı' idi.  10 Şubat 1932 tarihli ikinci gelişinde çekilen bir fotoğrafta Atatürk'ün bu toplardan birini incelediği görülür.

Yüz yılı aşkın bir süredir önceleri Mutassarıflık, sonraları Antalya Hükümet Konağı 'nın burada yer alması, Antalya'da yapılan bütün resmi ve gayri resmi bütün etkinliklerin bu cadde üzerindeki meydanda yapılmasına neden olmuş, dolayısıyla adı da Cumhuriyet Meydanı olmuştur.

DIŞA AÇILAN KAPI

Geçtiğimiz yüzyıl içinde halkın en seri haberleşme ve dünyadan tek haber alma kaynağı olan

Postahane'nin de hemen Antalya Mutasarrıflığı binasının karşısında yer alması bu alanın önemini daha da arttırmıştır. Çünkü bu postahane Kurtuluş Savaşı sırasında kurulmakta olan

Yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin dış dünyaya açılan tek kapısı olmuştu.

O karanlık günlerde haber ve propaganda konusuna ilgi büyüktü. Antalya İtalya işgali altında bulunmasına rağmen, haber alma ve haber dağıtma işleri asla ihmal edilmiyor, bunlar üzerinde büyük bir titizlikle duruluyordu. İstanbul'dan Ankara'ya geçmiş olan Yunus Nadi,

Afyon'da Miralay Refet (Bele) Beyefendiye (12.4.1920) tarih ve şifre ile şu öneriyi ulaştırıyordu:

"Avrupa ile iletişim içinde bulunmak, özellikle dış dünyaya olanaklarımızın elverdiğince sık haber ulaştırmak için Antalya'da ve Rodos'ta birer merkeze sahip olmayı pek gerekli görüyorum. Antalya için siz böyle bir merkez kurabildiniz mi? Rodos'a gelince orada benim yakından tanıdığım ve işimize yarayacak Türkler vardır. Zannederim ki Rodos'un kablosu

Marmaris'te son bulmaktadır. Acaba Rodos'taki bu kişi ile telgrafla anlaşmamız mümkün olur mu? Özellikle onlardan biri İtalyanlar nezdinde saygın ve yetkilidir."

O tarihte Antalya, Miralay Refet Bey'in çalışma bölgesinde bulunuyordu. Antalya-Rodos ve

Avrupa arasında bir haber alma ve haber verme konusunda gizli bir ağ kurulması önemle göz önünde bulundurulmuş ve Mustafa Kemal Paşa Nazilli'deki Refet Bey'e şu telgrafı göndermişti:

"Antalya'da geçici ikamet etmek ve askeri görevine orada devam etmek üzere İstanbul'dan buraya gelen İzmir'in hatırı sayılır tüccarlarından Antalya tüccarı ve Antalya-Rodos arasında işleyen vapurların sahipleri ile iş ilişkisi bulunan Moralizâde Halid Bey'in Antalya-Rodos ve

Avrupa'da bulunan dostları aracılığı ile ve istihbarat hususunda bilgi ve deneyimi olan bu kişinin Antalya'da sürekli ve düzenli bir haber alma teşkilatı kurabileceğini ve önümüzdeki

Salı trenle Karahisar yolu üzerinden hareket ettirilmesini düşünüyoruz. Bu konudaki düşüncelerinizin acele bildirilmesini rica ederiz. M. Kemal."

ANADOLU AJANSI

Mustafa Kemal, Anadolu'da bu çalışmalarla ilgili olarak bir taraftan kağıt temini ile ilgilenirken diğer taraftan da 6 Nisan 1920'de Ankara'da "Anadolu Ajansı" nı kurmuştu.

Ulusal kurtuluş hareketini yurt içinde ve dışında duyurmak amacıyla Atatürk tarafından Ankara'da kurulan ve üç kişilik personel kadrosu ve bir teksir makinesiyle çalışmağa başlayan Anadolu Ajansı, Kurtuluş Savaşı süresince milli birliği tehlikeye düşürecek kuvvetlere karşı halkı uyanık tutmak, milli kurtuluşu sağlayacak karar ve hareketleri zamanında ilgililere ulaştırmak gibi önemli görevler yaptı. Anadolu Ajansı'mn yurtdışına haber yayma ve dünyadan haber alma merkezi Antalya Telgrafhanesi idi.

Mustafa Kemal Paşa bir taraftan savaşla uğraşırken, bir yandan da yayınlanan bültenlerin dağıtılıp dağıtılmadığını takipten geri kalmıyordu. Şikâyetler almıştı. Bunun üzerine de Mustafa Kemal Ankara'dan 18.4.1920 tarihli bir tamimde Anadolu telgraf merkezlerine şu ihtarı yapıyordu;

"Anadolu'nun dışarı ile ilgisi kesilmiş bulunduğu şu sıralarda halkımızın bütün bütün havadissiz kalmaması amacıyla yerine getirilen bu hizmetin bütün telgrafçılarımızca da destek ve hızlandırılacağını şüphesiz addeder ve yine de bu konuda meydana gelebilecek ihmalkâr sonuçların vatan hainliği suçu teşkil edeceğini beyan eyleriz. Mustafa Kemal"

ANTALYA TELGRAFHANESİ

Bu çalışmalar olumlu sonuçlar vermiş. Antalya-Rodos kanalı ile Avrupa'ya doğru bir haber iletişim kapısı açılmış, kuryeler bu yoldan gitmiş ve gelmişlerdir. Nitekim Moralızade Halit Bey'in kardeşi Nail Morali, anılarında, küçük kardeşi Rıfat Bey'in İzmir İtalyan Postanesi'ndeki özel kutusuna "Antalya İstihbarat Merkezi"nden gelen Ankara ve Antalya gazetelerini, Anadolu resmi tebliğlerini. Milli harekete bağlı kalan İzmir gazetelerine ve tanıdıklara dağıtılmasını sağlıyordu. Ve Antalya Telgrafhanesi Milli Mücadele günlerimizde büyük bir görev üstlenmişti.

Anadolu Ajansı'mn Kurtuluş Savaşı'nda Antalya'da basılan Fransızca bültenleri, Mustafa Kemal ve Yunus Nadi"nin girişimleriyle Antalya'da kurulan 'istihbarat merkezi'nden Fransızca olarak dış dünyaya haber vermek için "Bureau d'information-Adalia" (Enformasyon Bürosu-Antalya) çıkışlı, yayınlanıyordu. Anadolu Ajansı kurulduktan sonra, Mustafa Kemal'in haberlerinin yurdun dört bir yanına ve yurtdışına ulaştırılabilmesine yönelik çalışmalar bir zamanlar bugünkü Cumhuriyet Meydanı'mn bir köşesinde yer alan Antalya Telgrafhanesi'nden yapılıyordu. Bunlar Antalya'nın Milli Mücadele'de gösterdiği çalışmalar olarak tarihin sayfalarında şerefle yerini almıştır.

İşte ben Antalya Cumhuriyet Meydanı'ndan geçişimde Milli Mücadele yıllarında burada Telgrafhane önünde Kurtuluş Savaşı haberlerini öğrenmek için bekleşen insanlar aklıma gelir; onları hayalimde görür gibi olurum.