Akseki Ticaret Bankası

Hepimiz duymuşuzdur;  geçmişte, bir, “AKSEKİ TİCARET BANKASI”nın  kurulmuş olduğunu… Ama, ayrıntılı bir bilgimiz yok,  anılarda… Merak etmiyor da değiliz aslında…   

Yabancıların; “Türk insanı tarım ve taşımacılıktan başka bir iş yapamaz.” diye itham ettikleri bir millet, Cumhuriyetimizin ilk yıllarında, savaştan yeni çıkmış, ekonomik zorluklar içinde bulunduğumuz bir dönemde,  nerede, ne amaçla, ne zaman, kimler, nasıl kurmuşlar, telgraf adresi “AKBANK” olan, bu milli Banka’yı…

 Bu güne dek, bizlere sağlıklı bilgi veren olmadı, bu konuda.  Ancak, geçmişe dönük yaşam objelerini, vaz geçilmez bir tutkuyla derleyen, paha biçilmez koleksiyonunu, Akseki’de kendi adıyla kurulacak “AKSEKİ ORHAN AKSEKİ MÜZESİ”ne bağışlamayı vaad eden Hemşerimizin, materyalleri arasından, Akseki Ticaret Bankası’nın izini sürdük, oldukça bilgi edindik, bu konuda…

Söz konusu  materyaller arasında, bir çoğu, birer apartman dairesi bedeli ödenerek elde edilen, Çanakkale ve Kurtuluş Savaşı objeleri ve Sizlerle paylaşacağım  Akseki Ticaret Bankası geçmişinden başka, Müze; yöremizin yaşanmışlığını gelecek kuşaklara taşıyacak belgelerle dolu… İlimiz Antalya’nın  işgali sırasında, köyü Sadıklar’dan ,  İzmir’e gitmek üzere yola çıkan bir hemşerimizin;  İtalyan Subaydan, İzmir’e gitmek için, izin belgesi talebi üzerine;  okkalı bir tokat yiyerek; “Oranın adı Simirna” açıklamasının kanıtı olan belge ve benzerleri de, gelecek kuşaklara geçmişimizin acı ve tatlı yaşanmışlığını anlatacak nitelikte…

Orhan Akseki Koleksiyonları arasında bulunan, Kapağında; “AKSEKİ TİCARET BANKASI - Sermayesi 250.000 TÜRK LİRASI/ MERKEZİ: İZMİR- Dereli Basımevi-İzmir” yazılı, ana sözleşmenin, 3.sayfası; “Akseki Ticaret Bankası- Esas Mukavelenamesidir” diye başlıyor; Birinci Fasıl, birinci Madde’den, Onuncu Fasıl 28 sayfaya dek sürüyor. Daha sonra, 54.Sayfaya kadar, Çok sayıda Banka ortağının isimleri yer alıyor, kitapçıkta...

Banka ana sözleşmesinin onaylandığı 28. Sayfada, aynen;”İcra Vekilleri heyetinin 24 Nisan 1927 tarihli içtimaında tasvip ve kabul edilerek, aynı tarihte Türkiye Cumhuriyeti riyasetinin tasdiki alisine iktiran eden (Akseki Ticaret Bankası Türk Anonim Şirketi) nin ellibir maddeden ibaret iş bu mukavelenamesi tasdik kılındı.” denilmektedir.

  29.Haziran.1927 tarihinde 761 numara ile tescilinin yapıldığı ve aynı tarihli gazete ile ilan edildiği de yazılı bulunmaktadır.

1.Mart.1930 tarihli, Ortaklarını 30 Mart.1930 Pazar günü Saat 14.00 de, İzmir Ticaret Odası Salonunda, toplantıya çağıran Meclis İdare Reisi Hasan Fehmi Bey; “ Bankamızın 1929 senei alalade hissedaran Hey’eti umumumiyesi,  müsadif günde akdi ictima edecektir.” diye “Ruzname-i müzakerat” başlığı altında gündem maddelerini sıralayan yazısının başlığında:

AKSEKİ TİCARET BANKASI- Türk Anonim Şirketi…SERMAYESİ: 500.000 T.L.- MERKEZİ: İZMİR    Şubeleri: ÖDEMİŞ- AYDIN     Acentesi: Bayındır-   Telgraf; İZMİR- AKBANK- Telefon: No: 2742” yazmaktadır.

Beş yıl sonraki, toplantıya davet yazısı; aynı başlık bilgilerini içermesine rağmen, antetli kağıdın dizaynının değiştiği görülüyor. İzmir; 28.Şubat.1935 tarihli, yine İdare Meclisi Reisi HASAN FEHMİ Beyin, toplantıya davet yazısı; “Bankamızın 1934 yılı, alel’ade hissedarlar umumi heyeti 30 Mart 1935 tarihine müsadif Cumartesi günü Saat 15.00 de İzmir’de Kemalettin Caddesindeki Banka binasında toplanacağından , sizin de muayyen vakitte, içtimada bulunmanızı yalvarırım.” diye devam ediyor. Banka Genel Kurulunun, Mimar Kemalettin Caddesindeki binasına davet eden yazı; Bankanın adresini de belgelemektedir.

Söz konusu, Esas Mukavelanamenin, Birinci Fasılında; “Müessisler:” başlığı altında, altı Kurucu Üyenin adları yazılı. Kurucular: İzmir Manifatura tüccarından Aksekili Hacı Hüseyin zade HASAN FEHMİ BEY. /İzmir Manifatura tüccarından Aksekili Hacı Ahmet zade Hasan Bey. /İzmir tuhafiye tüccarından Aksekili Hacı Ahmet zade Mehmet Ali Bey./ İzmir Hırdavat Tüccarından Hacı Hasan zade Mehmet Kamil Bey./ İzmir Hırdavat Tüccarından Aksekili Hacı Mehmet zade Sadık Bey. (İzmir’de Sadık Bey Oteli sahibi-Gravgonda’lı Hacı Sadık. Olsa gerek.) / İzmir Aksekili Kadı Paşa zade Ahmet Nadir Bey

Esas Mukavelenin İkinci Faslında yer alan; “ Şirket Sermayesi ve Hisse Senadatı Beyanındadır” Başlığı altında, her ne kadar sermayesi daha sonra 500.000 TL ye çıkartılmışsa da, “Şirketin Sermayesi (250.000) ikiyüz elli bin Türk lirasından ibaret olup beheri yirmişer Türk lirası kıymetinde (12 500) oniki bin beşyüz hisseye münkasimdir.

Hisse senedatı bervechiati tertip ve taksim edilmiştir.” Denilerek, yirmişer liralık birer hisse;  Altmışar liralık üçer hisse; Yüzer Liralık onar hisse; İkiyüzer liralık onar hisse, tertip edildiğini yazmaktadır.

 Madde 3- te ise Bankanın Merkezi İzmir olmakla birlikte, ihtiyaç duyulan yerlerde;”Türkiyenin sair mahallerinde ve memalik-i ecnebiyede şube veya acentalar  küşadına  ve muhabirler bulundurmağa mezun olacaktır.” Yazılı bulunmaktadır.

Akseki Ticaret Bankası, Esas Mukavelenamesi, Onuncu Fasıl sonunda Ticaret Bakanlığınca onanması 27.sayfada görülüyorsa da, Banka ortaklarının sıralanması 54 sayfaya dek sürüyor. Tek-tek saydığım ortakların  sayısı 322… Henüz, Soyadı Kanunu çıkmadığı için; Ortağın iş yeri, baba adı ve kendi adı;  “Aydın Manifatura tüccarından Aksekili hacı Abdurrahman zade Osman Nuri Bey…” gibi mukavelede yer almakta.

Görülüyor ki, Akseki ve Aksekililik adı altında, hiç de küçümsenmeyecek, bir birleşmeyi, bütünleşmeyi gerçekleştirmiş atalarımız, yakın geçmişte… Adı geçen, hayırla andığımız, bilinçli ve ticaret erbabı hemşerilerimizin çocukları, O’nların soyundan gelen yeni kuşak nerede? diye bir soru gelmiyor mu akıllara… Bu izi sürmek, sanıyorum hem keyifli, hem de yararlı sonuçlara ulaştırabir bizleri;  Bir de Soyadı Kanunu, Banka kuruluşundan  önce çıkmış olsaydı… 

Akseki Bankasının Genel Kurul Toplantı tutanakları,  blançosu gibi belgeler, maalesef, Orhan Akseki Koleksiyonlarında bulunmamakla ; ancak, 1940 yılında, Türkçe ve Fransızca yayınlanan, TÜRKİYE İKTİSADİ ALMANAĞI, adlı kitap, portakalsarı, ciltli kapağı ile, Müze’de bulunuyor. Almanaktaki;  İzmirde bulunan Milli BANKALAR sıralamasında AKSEKİ BANKASI 5.sırada yer almaktadır. 1)Merkez Bankası. 2-) İş Bankası. 3-) Ziraat Bankası. 4-) Esnaf ve Ahali Bankası. 5-) AKSEKİ TİCARET BANKASI… Demek oluyor ki, günümüzün çok sayıda bankasının kuruluşundan çok önce, bir Bankamız vardı… Bu Banka, yurdumuzun birkaç Bankasından biriydi… “Sonu ne oldu, neden yok oldu.” Diye; Orhan Bey’e sordum. “Bu kadar ticareti bilen  ortağı olan Banka, ne olmuş da varlığını sürdürememiş.” dedim. Bana; “Duyuşuma göre, 2.Dünya savaşı sırasında, Hitler Almanya’sına İzmir Limanından yüklü miktarda incir ve üzüm ihracatı yapılmış ve parası tahsil edilememiş. Banka, bu karışık dönemin kurbanı olmuş…” dedi.

 Anlaşılan o dönemde sigortalama yöntemi de uygulanamıyor, olmalı… Bilgisi olanların açıklamalarını beklemek ve araştırmak gerektiğini düşünürken;  Orhan Bey’den sevindirici bir haber aldım. Bir antikacı dükkanında, bankanın  karar defterlerinin, kurucusunun 2 smokin elbisesinin, ayakkabısının,  giysilerinin ve çok sayıda belgenin bulunduğunu, satıcısının oldukçada yüklü bir para istemesine rağmen satın almaya kararlı olduğunu öğrendim. Kendisinden, satın almak için gerekli parayı bizim sağlamamız için, bana bir kampanya açma fırsatı vermesini rica ettim. Bu zaman içinde, koleksiyona alıcı olmayınca, satın alma bedelinde, olumlu bir düşüş sağlanabileceğini de ekleyerek, risk altına girmeyi de göze aldım. Kampanya için,  ilk aklıma gelen kişiye durumu açıkladım. Duyarlı Hemşerimiz  METİN DURUK;  “Hiç kimseyi aramayın. Koleksiyonu alınabilecek en uygun fiyata Dernek adına satın alın. Parasını ben karşılayayım.” Önerisi üzerine, işlem gerçekleşti.

Bu sevindirici gelişme üzerine, Orhan AKSEKİ, koleksiyonun içeriğinin listesini düzenleyerek objeleri teslim aldıktan sonra, Akseki’de, bağımsız bir müzede değerlendirilmesi dileğiyle Dernek ilgililerine teslim etmiş bulunuyor.  Bu arada, 1927 yılında,   Akseki Ticaret Bankası Kuruluşunu,  eski Kaymakamlarımızdan, günümüz İstanbul Merkez Valisi Saffet KARAHİSARLI’dan öğrenen ve Cumhuriyetin ilk yıllarında özel girişimle bir banka kurulduğunu  AKSEKİ DERGİSİ’nden de okuyan,  Marmara Üniversitesi İnkılap Tarihi Bilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Meral DELİPINAR,  belgeler üzerinde yapacağı inceleme ve araştırmalar sonunda yazabileceği kitabın, kendi fakültesinde ve İktisat Fakültelerinde ders kitabı olarak okutulabileceğini söylemeleri de, sevincimizi arttırdı.  Koleksiyonda, banka evraklarından başka, eski Türkçe ve yeni harflerle yazılmış,   Atatürk’ün, İnönü’nün, Celal Bayar’ın, zamanın Maliye Bakanlarının başarı dileyen, her biri tarihsel belge niteliği taşıyan, başarı telgrafları, bankanın gelişimini gün ışığına çıkaracak dört karar defteri, Bankayı ziyaret eden, Dünya Güzellik Kraliçesi Keriman Halis ile Genel Müdür Hasan Fehmi Bey’in arkasına tarih düşülen fotoğrafı dahil  70 adet büyük boy, 75 adet küçük boy fotoğraf ve hisse senetleri de koleksiyonda yer alıyor.

 Akseki Ticaret Bankası ile ilgili,  ORHAN AKSEKİ KOLEKSİYONU’nda da; koleksiyonerin gözü gibi koruduğu iki kumbara var. Yanda resmini gördüğünüz 13.cm yüksekliğinde olan kumbaranın üzerinde, eski yazıyla Osmanlıca bir öğüt yazılı.. “Tutumlu olan, muhtaç olmaz.” Anlamına gelen, bu söz tüm toplumun  alabileceği öğüt türden…Bir hadis-i şerif “Muktesit, muhtaç olmaz  “ .

Akseki Belediye Meclisimizin, ORHAN AKSEKİ MÜZESİ kurulması için tahsis ettiği, eski Dokumacılar Kooperatifi binasında, yeni materyallerle buluşmak, onurlu geçmişimizi birlikte yaşamak ve yaşatmak hepimizin ortak dileği olmalı. Soyadına yakışan bir duyarlılık ve özveriyle, Akseki’de ilk Müzemizin açılışının gerçekleşmesinin öncüsü olacak ORHAN AKSEKİ ve MÜZESİ; diğerlerine de ön ayak olacak;  RASİH KAPLAN;  AHMET HAMDİ AKSEKİ;  FATİN GÖKMEN, OSMAN YÜKSEL SERDENGEÇTİ ve ÖMER DURK Müzeleri ile 1782 tarihli YEĞEN MEHMET PAŞA KÜTÜPHANESİ, Aksekimizin ; tanınmışlığına yenilerini ekleyecek. Aranan ve ziyaret edilen “KÜLTÜR MERKEZİ” konumuna getirebilecektir.  Akseki; Turizmin Başkenti Antalyamızın konuklarını  yöremize cezb edecek,  kültürümüzden değişik çeşniler sunarak, konaklarımızda ağırlayacaktır.

Kendine özgü, mimari dokusu ve oluşmasını beklediğimiz Kampüs alanında, yeni Yüksek Okulların, Fakültelerin açılmasıyla Aksekimiz özlediğimiz aşamayı gösterecek,  “EĞİTİM ve KÜLTÜR KENTİ-AKSEKİ” özelliğiyle, sosyal ve iktisadi kalkınmasını sağlayacaktır.

 Bu oluşuma katkıda bulunan ve bulunacakları şimdiden kutlar, saygılar,sevgiler sunarım…

Yayın Tarihi
25.09.2016
Bu makale 8523 kişi tarafından okunmuştur.
Bu Haber İçin Yorum Yapın
NOT: E-Mail adresiniz web sitemiz üzerinde yayınlanmayacaktır.
CAPTCHA Image
Kayıtlı Yorumlar
AKSEKİ TİCARET BANKASINI KURANLARDAN ALLAH RAZI OLSUN DERİM BÜYÜK BAŞARI O YILLARDA

AYPAŞ SAAT ALİYÖRÜR 23.11.2023

Çerez Kullanımı

Kullandığımız çerezler hakkında bilgi almak ve haklarınızı öğrenmek için Çerez Politikamıza bakabilirsiniz.

Daha Fazla

Arama Yap!