Antalya'nın bitmeyen demiryolu hasreti (1)

Antalya’nın ulusal hızlı demiryoluna bağlanmasıy­la ilgili olarak Antalya Kent Konseyi’nde düzenlenen panel'de,  ne yazık ki umutlar yine bir başka bahara kaldı. Yapılan konuşmalardan hızlı tren etütleri ya­pılan Antalya'nın kaderinin ise 2009'da belli olacağı anlaşıldı. Hâlbuki Antalya’ya demiryolu inşaatı girişimi 1892’de başlamıştı.

Ekonomik oluşu yanında güvenli yük ve yolcu taşımacılığında önemli bir yeri olan demiryolları 1950'li yıllardan itibaren ulaşımda ilgilenilmeyen bir konu olmuştur. Antalya bugün meyve, sebze ve çiçek ihracatı ile demiryollarına en gereksinimi olan bir il konumundadır. Hâlbuki Antalya'ya demiryolu yapılsaydı; işlek limanı nedeniyle Antalya bölgesinde üretilen tarım ürünleri zengin madenleri kolayca Antalya Limanı'na ulaşacak; oradan da yurt içi ve dışına sevk edilebilecekti. Bugün bu taşımacılık binlerce kamyonla yapılmakta ve karayollarına büyük bir trafik sıkışıklığı getirmektedir.

OSMANLI DÖNEMİNDE BAŞLADI

Aslında Antalya'ya demiryolu inşaatı için girişimlerin Osmanlının son dönemlerinde başladığı görülür. Örneğin 8 Eylül 1892 tarihli belgede Antalya'dan Sivas'a kadar demiryolu güzergahı keşfi için izin isteyen Amerikalı Corci Earl Cerh'in vekili Baron De Sfelter'in dilekçesi ve 17 Ağustos 1913 tarihli belgede ise Antalya'ya demiryolu hattı ile bir ticaret limanı inşası hakkında Umur-u İktisadiye ve Sanaiye Anonim Şirketi ile yapılan yazışmalar yer alır. 24 Mayıs 1919 tarihli belgede İtalyanların Antalya'yı işgali sırasında Finike ile Antalya-Burdur arasında şimendifer hattı inşaatına, hükümetten izin almadan başladıkları görülür. Ancak işgal 5 Temmuz 1921'de sona erince, bu girişim de sonuçsuz kalmıştır.

29 Haziran 1927'de Afyon-Antalya arasında inşası düşünülen demiryolundan, Burdur-Baladız-Dinar-Sandıklı kısmının yapımına talip olan şirketle görüşme yapılması için Nafia Vekaleti'ne yetki verilir.

27 Haziran 1928 tarihine gelindiğinde hükümet tarafından Afyon-Antalya demiryolu inşaatı için Bruder Redlich Şirketi'ne maliyet konusunda yazışmalar yapılması kararlaştırılır. Ama bir sonuç alınmaz

ATATÜRK’ÜN ANTALYA’YA DEMİRYOLU MÜJDESİ

Atatürk 1930 Mart'ında Antalya’yı ziyareti sırasında, Antalya'da bu gereksinimi bizzat tespit etmiş ve ayrılırken "Antalyalılara demiryolunun en kısa sürede Antalya'ya getirileceği" müjdesini vermişti. Bunun üzerine Büyük Millet Meclisi çalışmalara başlayarak Afyon- Antalya Demiryolu'nun inşaatı için bir kanun çıkarılır. 5 Ocak 1933 günü Hükümet Meydanı'nda toplanan binlerce Antalyalı, Afyon-Antalya demiryolu hattının yapılmasına dair meclis kararını büyük bir coşku ile kutlar. Hatta 11 Şubat 1935 günü Afyon-Antalya Hattı demiryolu inşaatında çalıştırılmaları için Antalya'ya Avusturya uyruklu Mühendis Beziç, Schitehelm ve Davit'in kadroları gönderilir. Antalya'nın, şimendifere [tren] kavuşacağı müjdesi 10 Temmuz 1935 günü verilir. Devrin önde gelen isimlerinden olanMuharrem Önal bu konudaki düşüncelerini Resmi Antalya Gazetesi'nin 11 Temmuz 1935 tarihli sayısında şöyle yazar:

"Şimendiferin Düdüğünü Duyuyoruz."

"Afyonkarahisar'da çıkan Duyum gazetesinden bir yazıyı gazetemize aldık. Okurlarımızın sevinç gözü önünde bu yazının büyük bir değeri vardır. Senelerce hayal diye gönlümüzde ve kafamızda taşıdığımız bununla beraber hayal olduğunu bildiğimiz halde bir gün içimizden çıkaramadığımız Antalya şimendiferi artık gerçek oluyor. Afyon-Antalya demiryolu döşenmeye başlamıştır.

Şimendifer Antalya'ya ister altı ayda, ister bir yıl sonra ulaşsın, zamanla kayıtlı değiliz. Bizim için önemli olan, yönetim adamlarının verdiği sözün yerine gelmekte olmasıdır. Atatürk'ün onadığını, Başbakan İsmet İnönü vaad etti. Ali Çetinkaya bu vaadi yerine getiriyor.

Gönlümüzdeki sevinç ve ferah için ölçü gösteremeyiz. Halkımızın duygusuna dilmaç olabilmek te insel dilin kudreti dışındadır. General İsmet İnönü Şimendifer siyaseti ile memlekete en büyük iyiliği yapmıştır. Ekonomi alanında ve genel hayatımızda bugünkü mutlu ergelerin belli başlı erkesi şimendiferdir.

Anadolu'yu çepeçevre ören bu koyaç demir bağ değil, altın bağdır. Türk ulusu, çektiği her türlü darlık ve sıkıntıya rağmen bu bağa gönlünü ve ülküsünü iliştirmiştir. Bunun tarihe mal olmuş güzel bir örneği vardır.

Bu kötü gün anısı olduğu halde halkın ülküsüne ve içten istemine dilmaç olduğu için yazmak zevkinden geri duramadım. Antalya'nın bir kötü ve buhranlı gününde halktan sordular: "C.H. Partisi Hükümeti kemiklerinizi travers yerine döşeyerek şimendifer siyasetini yürütmek istiyor! İster misiniz?" Halkın bir ağızdan ve gönül dili ile verdiği cevap "İsteriz!" olmuştu. Bunun manası şudur: İsmet İnönü bütün siyasetinde ve her zaman halkın öz isteminden ve şuurundan esinlenmiştir. Afyon-Antalya şimendiferi de bu esenmenin mutlu eseri olacaktır. Ne mutlu bize; Şimendifer düdüğünü bugünden duyuyor gibi oluyoruz.”

11 Temmuz 1935 Afyon-Antalya Demiryolu Ray Döşeme İşleri: Afyon'da çıkan Duyum Gazetesi Yazıyor:

Afyon'dan Karakuyu durağına kadar 120 km'lik ray döşeme işine başlandığını geçen sayımızda duyurmuştuk.

Temmuzun birinci Pazartesi günü (1935)  saat 11.00'de güzel bir surette hazırlanan ve her tarafı bayraklar, yeşilliklerle ve önde büyük kurtarıcı Atatürk'ün ve Başbakan İsmet İnönü ile Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya'nın fotoğrafları ile süslenmiş birbirine bağlı iki lokomotifin beş dakika süren çaldıkları sevinç düdükleri ve kesilen kurbanlardan sonra İlbayımız A. Evrendilek tarafından demiryollarının önemi ve Cumhuriyet’in her yönde olan yaratıcı ve başarıcılığını anan bir söylevi alkışlarla dinlenmiş ve ray döşeme işine başlanmıştır.

Bunun üzerine Antalya'ya yapılacak Şimendifer hattı için, Burdur Gümüşgün (Baladız) Tren İstasyonu'nda 28 Temmuz 1935 günü çok sayıda Antalyalının da katıldığı bir tören yapılır.

Sonraki gelişmeleri de gelecek hafta anlatalım…

Gelecek Hafta: FEVZİ ÇAKMAK ANTALYA DEMİRYOLUNA KARŞI