BİLİMSEL DÜŞÜNCE

Bilim Kültürü

PROF. DR. RAMAZAN DEMİR

Yazının başlığına bakarak iki ayrı konuyu çağrıştıran bir izlenim edinilir. Bilim ve kültür kavramlarının yan yana getirilmiş olduğu bir kavram… Bunu açmak için bir sorgulama yapalım; “Bilim ve Kültür” kelimelerini tek başına veya yan-yana geldiğinde insanların akılına neler gelir; ya da akıl neyi algılamalı?

Buradaki “ve” kelimesini kaldırdığımızda, akla gelen husus ise “Bilim Kültürü” ifadesidir!...

Burada irdelenmesi gereken husus neyi, nasıl, ne için anlamalıyız? “Bilim Kültürü” denilince neyi anlıyoruz ve bu terminolojiden beklentimiz ne olabilir, ne olmalıdır?

Bu soruların yanıtını kimse tam olarak bilmiyor / bilemez de…

Bu nedenledir ki bilim felsefecileri arasında tartışmalar sürmektedir. Neyin bilim olup olmadığı konusundaki farklı görüşler nedeniyle kültür ve bilim konuları sürekli bir dinamizm gösterir…

Kültür hakkında yüzlerce tanımın yapılmış olması bu farklığı açıkça ortaya seriyor. Genel hatlarını yansıtan ortak bir tarif üzerinde mutabık kalınabilir belki. Örneğin bize göre kültür tanımı için şu ifadeler "ortak" açıklama olabilir mi? 'Bir toplumun / milletin sahip olduğu yaşam biçimlerini, olaylarını ve meselelerini yansıtan, algılama, kavrama ve düşünme biçimleri bağlamında tarih boyunca oluşan değerler bütünüdür.'

Kaynaklara bakıldığında farklı tarifler vardır; örneğin “Kültür, bir toplumda geçerli olan ve gelenek halinde devam eden her türlü dil, duygu, düşünce, inanç, sanat ve yaşayış öğelerinin tümüdür”. (Prof Dr. Şerafettin Turan, “Türk Kültür Tarihi” adlı kitabından)

“Kültür, insan gereksinimlerinin karşılanması için doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak çalışan araç ve gereçler ile gelenek-görenekler ve bedensel veya düşünceyle ilişkili alışkanlıkların tümüdür” (B. Malinowski)

“Kültür, insanın ortaya koyduğu, içinde insanın var olduğu tüm gerçeklik demektir. Bilim, teknik, sanat, ekonomi, hukuk, estetik, devlet, yöntem gibi insanın meydana getirdiği her şey kültüre girer. Örgütler, dernekler, kurumlar, okullar, üniversiteler, tüm kendilerine ilişkin şeylerle birlikte kültürden sayılırlar. İnsanlar arasındaki her çeşit karşılıklı etkileşmelere, her türlü yapıp yaratma alışkanlıklarına, bütün ‘manevi’ ve ‘maddesel’ yapıt ve ürünlere kültür denir”(Prof. Dr. Nermin Uygur, “Kültür Kuramı” eserinden)

Dikkatiniz çekmiştir; bu tanımların hiçbiri ortak bir paydada birleşerek kültürü tam olarak yansıtmıyor... Çünkü kültür statik olan bir olgu değildir, değişimci ve gelişimcidir, yani dinamiktir. Değişkenliği dinamizminden gelir. Tıpkı Bilim gibi…

Bilimin de en önemli özelliği statik değil dinamik olmasıdır. Dolayısıyla kültür ile ilgili tanımlarda bilim, kültürün bir öğesi olarak ortaya çıkması kaçınılmaz olmaktadır.

Sonuçta şunu söyleyebiliriz; kültür de bilim de sürekli bir gelişim ve değişim içinde olan dinamik olgulardır. Bu iki değer birbirine uyum sağladığı müddetçe “bilim kültürü” oluşur…

Aslında “insan” denildiğinde; akla gelen ilk husus kültürdür. Çünkü insan bir kültür varlığıdır. Kültürü yaratan insandır, onu hayvanlardan ayıran en önemli özelliği kültürlü olmasıdır.

Söz gelimi “kültürlü insan” denildiğinde, o bireyin ne derecede medeni olduğunu, çağdaş fikirli olduğunu, medeniyetin çağdaş boyutunda ne kadar yararlandığını de ifade etmiş olur.

Medeniyet, bilimsel verilerle geliştiğini düşündüğümüzde, kültür ile medeniyet arasında bir uyum, bir paralellik olduğunu görürüz.

Çünkü medeniyet, bilimsel düşüncenin ürünü objelerle gelişir.

Sonuç olarak medeniyet ile kültür iç içe uyum sağlayabilen iki değerdir fakat bağımsız değillerdir. Biri diğerinin, diğeri birinin içindedir. Çağdaş medeniyet kavramlaşıp bireysel beyinlere kültür olarak yerleştiği oranda, bu insanların oluşturduğu toplum da bilim kültürüyle kazanım sağlar.