Türkiye 91 yılda 4 anayasa eskitti

"Anayasa eskitme süresi"  ortalama çeyrek yüzyılı bile bulmayan Türkiye'nin yönetici sınıfı, neredeyse tüm siyasal ve sosyal katmanlarıyla, yeni bir anayasanın peşinde. Çeyrek yüzyıl ortalamasını, 1921 yılından bugüne kadar geçen 91 yılda yapılan 4 anayasa üzerinden hesaplıyoruz; 

Türkiye'nin 20. Yüzyıldaki anayasa serüveni 1921 yılında "Milli Mücadele-İstiklâl Harbi" şartlarında yapılan Teşkilâtı Esasiye Kanunu  ile başladı. 3 yıl aradan sonra 1924 Anayasası geldi. Bu anayasa 1945 yılında esasa dokunulmadan "dil düzeltmesi" ile elden geçirildi ve 37 yıllık uygulama süresi ile "en uzun ömür rekorunu" elde etti.

27 Mayıs 1960 askeri darbesi şartlarında gündeme gelen, Türkiye'nin  yasama, yargı ve yürütme sistemiyle bazı yeni kavram ve kurumlar kazandıran 1961 Anayasası 1971 yılındaki "kısmi askeri müdahale" şartlarında esaslı bir tırpan yedikten sonra, 12 Eylül 1980 askeri darbesi şartlarında yerini tümüyle yenilenen1982 Anayasası'na bıraktı.

1982 Anayasası öncekilere göre ilginç bir süreçten geçti. 1984 yılından itibaren gittikçe artan sayı ve içerikte değişikliğe uğradı. AKP iktidarı döneminde son kapsamlı değişikliklerin yapıldığı 2010 yılında, maddeleri itibarıyla  kabaca yüzde 75'i yenilendi. Bu anayasa "uzun ömür" sıralamasında 1961'den sonra yaklaşık 23 yıl ile ikinci sırada bulunuyor.

Beşincinin içi dışı

1 Ekim'de 24. Dönem Birinci Yasama Yılı'na başlayan Türkiye Büyük Millet Meclisi beşinci anayasa konusunu ana gündeminin ilk sırasına koymuş bulunuyor. Yeni anayasa yapım süreci TBMM Başkanı Cemil Çiçek'in bu hafta başında siyasi parti gruplarına yaptığı "uzlaşma komisyonu" çağrısı ile resmen başlamış bulunuyor.

Çiçek, komisyonun AKP, CHP, MHP ve BDP'den 3'er milletvekilinin katılmasıyla oluşturulmasını öngörüyor. Gerek Meclis Başkanı'nın gerekse AKP yetkililerinin muhalefet partileriyle yaptıkları görüşmelerde komisyon konusunda uzlaşma sağlandığı anlaşılıyor.

Meselenin  "usul boyutu" ile ilgili bu uzlaşma, TBMM'de temsil edilen iktidar-muhalefet parti grupları arasında varılan ve  "Türkiye'ye yeni bir anayasa şart" şeklinde özetlenebilecek "genel siyasi uzlaşmadan" kaynaklanıyor. Ancak, her ne kadar "usul esastan önce gelir" ise de, yeni bir anayasayı "doğuracak"  ortak siyasi iradenin oluşturulması ancak "esas" üzerinde uzlaşmakla mümkün.

Anayasa konusu siyasi gündemde hızla boy atarken, iktidar ile muhalefet partilerinin "esasa" ilişkin düşünceleri belirsizliğini koruyor. Nasıl bir anayasa sorusu, tüm temel ilkeler, içerik ve Türkiye Cumhuriyeti'ne verilmek istenen "öz" ve "biçim" yönleriyle henüz cevapsızdır. Beklemek durumundayız.

İlk üç maddeler

Aslında 2007 yılından beri süregelen anayasa tartışmalarında anayasanın ilk üç maddesini de kapsayan "derin değişiklik" fikir ve önerilerinin varlığı hatırlanacaktır. Devletin ve cumhuriyetin temel niteliklerini hükme bağlayan ilk üç maddenin "değiştirilemezliği"ilk kez 1982 Anayasası'nda yer aldı. Önceki anayasalarda nasıldı, merak edenler için madde sırasıyla özetliyorum.

1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu:

-Hakimiyet bilâ kaydü şart milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir.

-İcra kudreti ve teşri selahiyeti milletin yegâne ve hakiki mümessili olan Büyük Millet Meclisinde tecelli ve temerküz eder.

-Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur ve hükümeti "Büyük millet Meclisi Hükümeti" adını taşır.

1924 Anayasası:

- Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

- Türkiye Devleti Cumhuriyetçi, Milliyetçi, Halkçı, Devletçi, Layik (metinde aynen) ve Devrimcidir. Devlet dili Türkçedir. Başkenti Ankara'dır.

 -Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

1961 Anayasası, "Başlangıç" bölümünden sonra:

- Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

-Türkiye Cumhuriyeti insan haklarına ve 'Başlangıç'ta belirtilen temel ilkelere dayanan, milli, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devletidir.

- Türkiye Devleti ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Resmi dili Türkçedir. Başkenti Ankara'dır.

1982 Anayasası, "Başlangıç" bölümünden sonra:

- Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

-Türkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devletidir.

-Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen beyaz ay yıldızlı bayraktır. Milli marşı "İstiklâl Marşı"dır. Başkenti Ankara'dır.

İlk dört anayasada ilk üç madde böyle. Bakalım beşinci anayasanın ilk üç maddesi nasıl olacak?

 

Yayın Tarihi
06.10.2011
Bu makale 9042 kişi tarafından okunmuştur.
Bu Haber İçin Yorum Yapın
NOT: E-Mail adresiniz web sitemiz üzerinde yayınlanmayacaktır.
CAPTCHA Image
Bu makaleye ilk yorumu yazan siz olun.

Yazara Ait Diğer Makaleler

Çerez Kullanımı

Kullandığımız çerezler hakkında bilgi almak ve haklarınızı öğrenmek için Çerez Politikamıza bakabilirsiniz.

Daha Fazla

Arama Yap!